1.
PRĄCIE
A)
Wady rozwojowe:
Spodziectwo
(hypospadias)
o
Częściej niż wierzchniactwo
o
U 1/300 żywych noworodkow płci męskiej
o
Nieprawidłowe położenie ujścia cewki moczowej na brzusznej
powierzchni prącia
o
Ujście cewki często ulega zwężeniu lub zaciśnięciu, to
daje niedrożność i wzrost ryzyka zakażeń ukł. moczowego
o
Czasem związane z innymi wadami rozwojowymi układu płciowego
(przepuklina pachwinowa, wnętrostwo)
Wierzchniactwo
(epispadias)
o
Nieprawidłowe położenie ujścia cewki na powierzchni
grzbietowej prącia
o
Często jest przyczyną zastoju moczu, czasem może też
powodować nietrzymanie moczu
B)
Zapalenia
Balanitis (lub
balanoposthitis)
o
Zapalenie charakterze miejscowym, dotyczy żołędzi prącia
lub odpowiednio żołędzi i napletka
o
Gł. u mężczyzn nieobrzezanych, gdzie zła higiena prowadzi
do gromadzenia się mastki pod napletkiem
/mastka=
drażniąca mieszanina złuszczonych kom. nabłonkowych, wydzieliny
gruczołow potowych oraz szczątkow
tkankowych/
o
Zaczerwienienie, obrzęk i tkliwość dystalnej części
prącia, czasem z obecnością treści ropnej
Stulejka (phimosis)
o
Jest to niemożność odprowadzenia napletka z żołędzi
prącia
o
Może być wrodzona, ale częściej jest następstwem
bliznowacenia, wtornego do miejscowego zapalenia
o
W większości przypadkow towarzyszą tu cechy zapalenia
dystalnej części prącia
o
Siłowe odprowadzenie zwężonego napletka może dać
upośledzenie krążenia krwi w obrębie żołędzi prącia →
przekrwienie,
obrzęk i bolesność dystalnej części prącia (zadzierzgnięcie
napletka =paraphimosis)
o
W zaawansowanych przypadkach zatrzymanie odpływu moczu
Infekcje grzybicze (np.
kandydoza)
o
Mogą objąć skorę prącia i moszny
o
Sprzyja im wysoka temp, wilgotność i zaniedbania higieniczne
o
Może być u osob zdrowych, ale najczęściej u chorych na
cukrzycę
o
Wrzodziejące zmiany + świąd + bolesność żołędzi,
moszny
o
Bioptaty zawierają pączkujące postaci drożdżaka i
pseudostrzępki widoczne w powierzchownych warstwach
naskorka
C)
Nowotwory
Rak płaskonabłonkowy
(carcinoma planoepitheliale penis)
o
Jest to większość nowotworow prącia
o
0,25% nowotworow złośliwych
o
Większość >40r.ż. u nieobrzezanych
o
Przyczyny: brak higieny (mastka), zakażenia HPV (16,18)
/smoła
węglowa, sadza – rozwoj raka skory moszny, ale raczej nie prącia/
o
Wygląd: szara, grudkowata zmiana, pokryta strupem, położona
na żołędzi lub w obrębie napletka
o
Gdy nacieka leżącą głębiej tkankę łączną, powstaje
twardy wrzodziejący naciek o nieostrych granicach
o
Istnieją formy brodawkowate = rak brodawkujący
(c.verrucosum) – ma mniejszy stopień cytologicznej atypii oraz
rozprężający
front naciekania w głębi tkanek
o
Mikro: obraz inwazyjnego raka płaskonabł., o rozproszonym
charakterze naciekania
o
Większość wykazuje miejscową złośliwość
o
U 25% przy rozpoznaniu są przerzuty do węzłow pachwinowych
o
Dosyć rzadko powstają przerzuty odległe
o
Średnie przeżycie 5-letnie = 70%
o
Poprzedzony rakiem in situ
Choroba Bowena
Pojedyncza, płaska
zmiana na trzonie prącia
Komorki z
morfologicznymi cechami złośliwości ograniczone do naskorka, nie
naciekają podścieliska
Może występować też
na innych śluzowkach (jama ustna, pochwa)
W
10% progresji do raka naciekającego + wzrost ryzyka nowotworow
złośliwych innych narządow
Erytroplazja Queyrata =
Rumieniowata plama w obrębie żołędzi i innych śluzowek
Bowenoid papulosis =
zmiana przenoszona drogą płciową o etiologii wirusowej,
zlokalizowana na trzonie
prącia
2.MOSZNA,
JĄDRO, NAJĄDRZE
Skora moszny: procesy
zapalne, infekcje grzybicze, układowe choroby skory
Nowotwory worka
mosznowego są rzadkie, gł. rak płaskonabłonkowy (kiedyś często
u kominiarzy)
Wodniak (hydrocele):
·
najczęstsza przyczyna powiększenia moszny
·
jest to zbiornik surowiczego płynu w obrębie osłonki
pochwowej
·
idiopatyczny lub odczynowy w reakcji na zakażenie lub
nowotwory w sąsiednich tkankach
inne przyczyny
powiększenia jądra: krwiak środosłonkowy (hematocele), zbiornik
chłonki (chylocele), słoniowacizna
(elephantiasis)
= karykaturalne powiększenie kończyny dolnej i moszny wywołane
przez poważne zaburzenia odpływu
chłonki,
np. w filariozach
choroby jąder:
wrodzone, zapalne lub nowotworowe; mogą być przyczyną
niepłodności, zaniku lub powiększenia jąder,
oraz
źrodłem bolu
A)
Wnętrostwo i zanik jądra
o
Wnętrostwo = niezstąpienie jądra do worka mosznowego
(prawidłowo jądra zstępują do miednicy z pierwotnej jamy
ciała
pod koniec 3.miesiąca życia płodowego, a w ostatnich 2 miesiącach
przedostają się do moszny przez kanał
pachwinowy;
jednak nie u wszystkich noworodkow ten proces jest całkiem dokonany
już zaraz po urodzeniu)
o
Przyczyny złego zstępowania: zaburzenia hormonalne,
zaburzenia w budowie i/lub funkcjonowaniu jądra, problemy
mechaniczne
(np.. niedrożność kanału), może też być częścią zespołow
wad wrodzonych (np. zespoł Pradera-Williego),
najczęściej
jednak przyczyna nieznana
o
Występuje u 0,7 – 0,8% populacji mężczyzn
o
Trochę częściej w prawym jądrze, w 25% obustronnie
o
We wczesnym okresie życia takie jądro może mieć prawidłową
wielkość, ale potem dokonują się zmiany zanikowe
W
wieku 5-6 lat są mikroskopowe cechy zaniku kanalikow
nasieniotworczych
U
osob dojrzałych płciowo – szkliwienie
Gdy ↓ liczba
kanalikow nasieniotworczych, często jest też rozrost komorek
środmiąższowych (Leydiga)
W
obrębie niezstąpionych jąder często są ogniska
wewnątrzkanalikowego nowotworu zarodkowego jądra
(IGCN),
ktore są stanem przednowotworowym
o
Zmiany zanikowe w zstąpionych jądrach powstają pod wpływem:
przewlekłego niedokrwienia, urazow, promieniowania
lub
chemioterapii, także w przebiegu procesow związanych z ↑
aktywności estrogenow w surowicy (np. marskość
wątroby)
o
Obustronne wnętrostwo daje bezpłodność
o
Wnętrostwu 1-stronnemu czasem towarzysza zmiany zanikowe w
drugim jądrze, co też daje bezpłodność
o
Wnętrostwo daje 4-krotny ↑ ryzyka rozwoju nowotworu
złośliwego jądra, a przy jednostronnym też ↑ ryzyka nowotworu
w
drugim (prawidłowym) jądrze
o
Orchiopexia = zabieg chirurgicznego sprowadzenia jądra do
worka mosznowego, jeśli wykonany przed okresem
dojrzewania,
może zapobiec zanikowi jądra, ale nie gwarantuje uniknięcia
bezpłodności, nie wiadomo też, czy zabieg ten
ma
wpływ na ↓ ryzyka nowotworu
B)
Zapalenia
o
Procesy zapalne częściej dotyczą najądrza niż jądra
o
Nieswoiste
zapalenie jądra i najądrza (orchitis et epididymitis
non-specifica):
Zazwyczaj charakter
wtorny do zakażenia ukł. moczowego i rozwija się jako zakażenie
wstępujące drogą
nasieniowodu
lub naczyń chłonnych powrozka nasiennego
Jądro jest obrzęknięte
i tkliwe
Obecne nacieki zapalne
z neutrofilow
o
Zajęcie jądra przy
ostrym zapaleniu przyusznic (świnka)
Jest powikłaniem
infekcji wirusem nagminnego zapalenia ślinianek
Rozwija się u 20%
dorosłych mężczyzn, rzadko występuje u dzieci
Jądro obrzęknięte i
przekrwione
Nacieki zapalne z
limfocytow i plazmocytow
Gdy ciężki przebieg →
zniszczenie nabłonka nasieniotworczego → zanik cewek i włoknienie
→ niepłodność
o
Ziarniniakowe
zapalenie jądra (gł. gruźlica)
Gruźlica jądra
rozwija się zazwyczaj w najądrzu, z wtornym zajęciem jądra
Zapalenie ziarniniakowe
z martwicą serowatą
C)
Nowotwory jąder
o
Są najczęstszą przyczyną bezbolesnego, twardego
powiększenia jąder
o
U 2/100000 mężczyzn
o
Szczyt zachorowalności 15-34r.ż.
o
95% z nich rozwija się z komorek zarodkowych
o
Prawie wszystkie są złośliwe (łagodne są guzy z kom.
Leydiga i Sertoliego, ale one są rzadkie)
o
Często są przyczyną zaburzeń hormonalnych, bo mają
zdolność produkcji hormonow steroidowych
o
Ryzyko: wnętrostwo, dysgenezja jąder (zesp. feminizujących
jader, zesp. Kinefeltera), u bliźniąt chorych, obecność
nowotworu
w 1 jądrze, częściej rasa czarna
o
Często powstanie izochromosomu krotkiego ramienia chromosomu
12
o
Nowotwory nienasieniakowe dają wcześniej przerzuty (zarowno
drogą krwionośną – głownie wątroba i płuca, i
chłonną)
o
Ogniska przerzutowe mogą być o takim samym utkaniu jak
pierwotne lub zawierają elementy innego nowotworu
zarodkowego
o
Stopień zaawansowania klinicznego:
Stopień I – nowotwor
ograniczony do jądra
Stopień II –
przerzuty ograniczone do węzłow zaotrzewnowych poniżej przepony
Stopień III –
przerzuty zlokalizowane w innych węzłach niż zaotrzewnowe
NASIENIAK
(seminoma)
a)
Klasyczny
50% wszystkich
nowotworow zarodkowych jądra
Histologicznie: jak
dysgerminoma jajnika i germinoma w OUN
Dobrze odgraniczone,
duże guzy z miękkiej homogennej, szaro-kremowej tkanki, uwypuklają
się ponad
powierzchnię
przekroju zajętego jądra
Zwykle nie przekracza
osłonki białawej otaczającej jądro
Mogą być ogniska
martwicy skrzepowej, ale brak wylewow krwi
Duże, dobrze
odgraniczone komorki o jasnej cytoplazmie, z dużą ilością
glikogenu, jądra z wyraźnymi
jąderkami
Często komorki
układają się w gniazda oddzielone od siebie przegrodami
łącznotkankowymi
Często też obecny
naciek zapalny z limfocytow lub odczyn zapalny o charakterze
ziarniniakowym
W
7-24% obecne kom. olbrzymie (podobne do kom. syncytiotrofoblastu) –
dają wynik dodatni na HCG
U
10% podwyższony poziom AFP
Przerzuty najczęściej
w węzłach biodrowych i przyaortalnych w gornych okolicach lędźwi
Przerzuty drogą
krwionośną są bardzo rzadkie
Są
promienioczułe oraz wrażliwe na chemioterapię (opartej na
platynie)
b)
Spermatocytowy
Rzadszy niż klasyczny
i u starszych pacjentow
Mieszana populacja
dużych komorek 1- lub wielojądrowych, komorek średnich i małych
kom. podobnych do
spermatocytow
II rzędu
Bardzo rzadko daje
przerzuty
RAK
ZARODKOWY (carcinoma embryonale)
o
Wiek: 20-30r.ż
o
naciekający nowotwor, słabo odgraniczony od otaczających
tkanek
o
często ma ogniska martwicy i wylewow krwi
o
guz pierwotny może być niewielki, nawet gdy są już
przerzuty
o
większe guzy naciekają najądrze i powrozek nasienny
o
komorki nowotworowe wyglądają prymitywnie: są duże, z
zasadochłonną cytoplazmą, mają niewyraźne granice i duże
jądra
z wyraźnymi jąderkami
o
kom. nowotworowe leżą w litych polach, niekiedy
zawierających struktury gruczołowe lub brodawkowate, często są
elementy
woreczka żołtkowego i komorki choriocarcinoma
o
w większości występują z domieszką (np. yolk sac tumor,
teratoma, choriocarcinoma)
o
postaci czyste stanowią 1-3%
o
w świetle kanalikow nasieniotworczych na obrzeżu guza
obecność wewnątrzkanalikowego nowotworu zarodkowego
(intratubular
germ cell neoplasia)
o
w 90% podwyższony poziom HCG i/lub AFP
GUZ
ZATOKI ENDODERMALNEJ
o
najczęstszy pierwotny nowotwor jądra u chłopcow <3r .="" font="">
o
u dorosłych towarzyszą najczęściej rakowi zarodkowemu
o
komorki pluripotencjalne rożnicujące się w kierunku zatoki
endodermalnej
o
zwykle duży, dobrze odgraniczony guz
o
komorki sześcienne lub walcowate (przypominające komorki
środbłonka), tworzące struktury brodawkowate i
gruczołowe
oraz układy ławicowe i drobnotorbielowate, często zawierające
kwasochłonne ciałka szkliste
o
obecność ciałek Schillera-Duvala (struktury przypominające
prymitywne kłębuszki)
o
w 100% obecność AFP
NABŁONIAK
KOSMÓWKOWY ZŁOŚLIWY (choriocarcinoma)
o
wiek 20-30r.ż
o
z pluripotencjalnych komorek rożnicujących się w kierunku
trofoblastu
o
guz pierwotny mały (nawet jak są przerzuty) i niewyczuwalny
palpacyjnie
o
ławice prostokątnych komorek (kom. cytotrofoblastu)
wymieszanych z olbrzymimi, wielojądrowymi kwasochłonnymi
kom.(kom.syncytiotrofoblasu),
ktore często tworzą „czapeczki” pokrywające kom. drobne
o
nie tworzy w pełni wykształconych kosmkow łożyskowych
o
w 100% podwyższony poziom HCG (gł. przez kom.
syncytiotrofoblastu)
POTWORNIAK
(teratoma)
o
jest to nowotworowy rozrost kom. rożnicujących się w
kierunku kom. somatycznych
o
guzy o dużej spoistości, z widocznymi na przekroju
torbielami i obszarami wyglądem przypominającymi chrząstkę
a)potworniaki
dojrzałe
mają dojrzałe tkanki
pochodzące z 1 lub rożnych listkow zarodkowych (np. tkanka nerwowa,
chrząstka, tk.
tłuszczowa,
kość, nabłonki)
elementy tkankowe
ułożone w sposob bezładny
b)potworniaki
niedojrzałe
mają niedojrzałe
elementy somatyczne przypominające tkanki płodowe
c)potworniaki
z wtorną transformacją nowotworową
na
bazie elementow potworniaka rozwija się nowotwor złośliwy (zwykle
rak płaskonabłonkowy lub
gruczolakorak)
o
potworniaki złośliwe występują zazwyczaj u dorosłych
o
czyste potworniaki występujące u chłopcow przed okresem
dojrzałości są zwykle łagodne
o
potworniaki u dorosłych mężczyzn występują zazwyczaj jako
domieszka innego nowotworu, więc niemal wszystkie
nowotwory
u dorosłych są złośliwe
o
w 50% podwyższony poziom HCG i/lub AFP
MIESZANE
GUZY ZARODKOWE
o
stanowią 60% nowotworow jąder
o
może być dowolna kombinacja utkania, ale najczęściej:
teratoma, yolk sac tumor, carcinoma embryonale
o
w 90% podwyższony poziom HCG i/lub AFP
3.GRUCZOŁ
KROKOWY
ZAPALENIE
GRUCZOŁU KROKOWEGO (prostatitis)
o
objawy: trudności w oddawaniu moczu, częstomocz,
dolegliwości bolowe okolicy lędźwiowo-krzyżowej oraz rozlany bol
w
miednicy
lub okolicy nadłonowej
o
powiększenie i tkliwość gruczołu (gł. w zapaleniu
ostrym), często też objawom miejscowym towarzyszy gorączka i
leukocytoza
o
przewlekłe zapalenie może być rezerwuarem dla
mikroorganizmow dających zakażenia układu moczowego (najważniejsza
przyczyna
nawrotowych zakażeń układu moczowego u mężczyzn)
·
Ostre
najczęściej wywołane
przez E.coli i inne pałeczki Gram – ujemne
zwykle towarzyszy mu
zakażenie cewki moczowej i pęcherza moczowego (urethrocystitis
acuta)
bakterie dostają się
przez ciągłość (z cewki lub pęcherza) lub drogą naczyń z
bardziej oddalonych lokalizacji
nacieki z neutrofilow
(we wczesnych fazach szczegolnie liczne w świetle cew gruczołowych),
przekrwienie oraz
obrzęk
podścieliska gruczołu
dochodzi do niszczenia
gruczołu oraz rozprzestrzeniania się zapalenia w obrębie stercza,
z tworzeniem mikroropni w
jego
obrębie
rzadko występują
makroskopowo widoczne ropnie (wspołistniejąca cukrzyca) –
rozlegle niszczą tkankę stercza
·
przewlekłe
może być następstwem
epizodu zapalenia ostrego lub rozwijać się samoistnie
czasem udaje się
wyizolować bakterie występujące w zapaleniu ostrym (przewlekłe
bakteryjne zapalenie gruczołu
krokowego)
w
innych przypadkach brak bakterii, ale jest podwyższona ilość
leukocytow w wydzielinie stercza (zapalenie
niebakteryjne)
– większość przypadkow
potencjalne
niebakteryjne czynniki wywołujące nierzeżączkowe zapalenie cewki
bierze się pod uwagę: Chlamydia
trachomatis,
Ureaplasma urealuticum
obraz mikroskopowy
przeważnie niecharakterystyczny
nacieki zapalne o
rożnym nasileniu (z komorek limfoidalnych), cechy uszkodzenia
elementow gruczołowych stercza,
często
jednoczesne zmiany o charakterze zapalenia ostrego
warunek rozpoznania:
niszczenie tkanek stercza, rozplem fibroblastow, obecność innych
komorek zapalnych
(najczęściej
neutrofilow)
liczba izolowanych
ognisk kom. limfoidalnych w sterczu wzrasta z wiekiem, więc nie jest
to podstawa do rozpoznania
zapalenia
·
ziarniniakowi
jest szczegolną
postacią zapalenia przewlekłego
rodzaj reakcji
odczynowej na działanie czynnikow uszkadzających
stwierdza się u
pacjentow z układowymi chorobami zapalnymi przebiegającymi z
odczynem ziarniniakowym
(rozsiana
gruźlica, sarkoidoza, zakażenia grzybicze, ziarniniak Wegenera)
może też być jako
nieswoista reakcja na zagęszczoną wydzielinę stercza oraz po przez
cewkowych zabiegach
usunięcia
części stercza
wielojądrowe komorki
olbrzymie, kom. piankowate (histiocyty) oraz niekiedy granulocyty
kwasochłonne
martwica serowata
występuje tylko w przypadku gruźlicy
ROZROST
GUZKOWY GRUCZOŁU KROKOWEGO (hyperplasia nodularis prostatae)
o
dotyczy głownie wewnętrznej części strefy pośredniej oraz
strefy centralnej, natomiast większość gruczolakorakow
(70-80%)
powstaje w strefie obwodowej
o
polega na rozroście elementow gruczołowych i/lub zrębowych
(proliferacja elementow nabłonkowych i zrębu z
następowym
powiększeniem gruczołu oraz z czasowym utrudnieniem odpływu moczu)
o
częstość występowania rośnie z wiekiem (od 40 r.ż., pod
koniec 80 r.ż. osiąga 90%)
o
przyczyna nie jest do końca znana, ale możliwe, że
znaczenie ma synergistyczne działanie androgenow i estrogenow
o
niezbędnym warunkiem rozwoju tego rozrostu jest obecność
prawidłowo funkcjonującego jądra, nie wystąpi nigdy u
osoby
wykastrowanej przed osiągnięciem dojrzałości płciowej
o
największy wpływ mają: dihydrotestosteron (DHT – powstaje
z testosteronu pod wpływem 5α-reduktazy) i jego
metabolit
3α-androstendiol
DHT wiąże się z
receptorami w jądrach komorek stercza, pobudzając syntezę RNA,
DNA, czynnikow wzrostu i
innych
białek cytoplazmatycznych
W
leczeniu objawow rozrostu stosuje się inhibitory 5α-reduktazy
Jednak objawy stwierdza
się najczęściej u starszych osob, ktore mają już niski poziom
testosteronu, a podanie
egzogennego
testosteronu nie daje nasilenia objawow
Dlatego sądzi się, że
rozwojowi rozrostu sprzyja wzrost stężenia estrogenow (związany z
wiekiem), ktore
powodują
zwiększenie ilości receptorow dla DHT na komorkach stercza,
wzmacniając przez to działanie DHT
o
Najczęściej strefa około cewkowa, szczegolnie powyżej
poziomu wzgorka nasiennego
o
Masa stercza może osiągnąć nawet 300g
o
Makroskopowo: dosyć dobrze odgraniczone guzki uwypuklające
się ponad powierzchnię przekroju
o
Zmiany guzowate mogą zajmować rożne regiony, ale głownie
strefa pośrednia i centralna
o
Guzki są lite lub mają torbielowate przestrzenie (poszerzone
struktury gruczołowe)
o
Rozrost daje zwężenie lub niemal całkowite zamknięcie
cewki moczowej, czasem guzki rosnące bezpośrednio pod
śluzowką
proksymalnej cewki – uwypuklają się do światła pęcherza
moczowego, powodując utrudnienie przepływu
cewkowego
(zawor kulkowy)
o
Mikroskopowo: wymieszane w rożnych proporcjach proliferujące
struktury gruczołowe oraz włoknisto-mięśniowe
podścielisko
Gruczoły wyścielone
wysokim nabłonkiem walcowatokomorkowym oraz leżącą obwodowo
warstwą
spłaszczonych
komorek podstawnych
Stłoczone
proliferujące kom. nabłonkowe powodują powstawanie struktur
brodawkowatych uwypuklających
się
do światła gruczołow
W
świetle gruczołow często jest zagęszczona wydzielina białkowa
tworząca ciała piaszczakowate (corpora
amylacea)
Zawsze musi być
proliferujące podścielisko (choćby skąpe)
Niektore guzki składają
się tylko z wrzecionowatych komorek zrębu oraz tkanki łącznej
W
zaawansowanych przypadkach: ogniska zawałow z ogniskową metaplazją
płaskonabłonkową w
sąsiadujących
strukturach gruczołowych
o
Objawy występują u 10% osob z rozrostem
Trudności z inicjacją
wypływu moczu
Przerywany strumień
moczu podczas mikcji
Czasem bolesne rozdęcie
pęcherza moczowego lub nawet wodonercze (gdy całkowite zamknięcie
drog
moczowych)
Objawy podrażnienia
pęcherza moczowego: uczucie parcia na pęcherz, częstomocz,
nykturia
Częstszy rozwoj
zakażeń drog moczowych
RAK
GRUCZOŁU KROKOWEGO
o
najczęstszy narządowy nowotwor złośliwy u mężczyzn
o
druga (po raku płuca) nowotworowa przyczyna zgonu u mężczyzn
>50 r.ż.
o
szczyt zachorowań 65-75 r.ż.
o
bardzo częste są raki nieme klinicznie (u ponad połowy
mężczyzn >80 r.ż.)
o
przyczyna nie jest znana, ale wpływ mają czynniki
hormonalne, genetyczne i środowiskowe
nie występuje u
mężczyzn poddanych kastracji przed osiągnięciem dojrzałości
(rola androgenow w rozwoju
raka
– dlatego też orchiektomia lub podanie egzogennych estrogenow, np.
dietylstilbestrolu)
zwiększone ryzyko
występuje u krewnych pacjentow z tym nowotworem
u
osob rasy czarnej objawowy rak pojawia się częściej i jest
stwierdzany w młodszym wieku niż u innych ras
(ale
rasa ma najprawdopodobniej tylko wpływ na postęp rozwiniętego
raka), rożnice rasowe w ilości
powtorzeń
sekwencji CAG w genie receptora androgenowego
znaczenie mogą mieć
loci na ch. 1 oraz 10 (tam jest gen PTEN)
szczegolnie częsty w
Skandynawii, rzadki w Japonii i niektorych państwach azjatyckich
(czynniki środowiskowe
–
dieta bogata w tłuszcze
zwierzęce)
o
70-80% rozwija się w strefie obwodowej, więc rak w postaci
nieregularnych, twardych guzkow jest wyczuwalny w
badaniu
per rectum
o
We wczesnych stadiach zaawansowania rzadko jest przyczyną
zwężenia dolnego odcinka drog moczowych (bo
lokalizacja
obwodowa)
o
Wczesne fazy: słabo odgraniczone zmiany guzkowe bezpośrednio
pod torebką narządową
o
Na przekroju: lite, spoiste szarobiaławe lub szarożołtawe
nacieki o nieostrych granicach
o
Przerzuty do okolicznych węzłow chłonnych miednicy mogą
nastąpić bardzo wcześnie
o
Przypadki zaawansowane miejscowo: naciekanie pęcherzykow
nasiennych, około cewkowej strefy stercza, tkanek
miękkich
otoczenia prostaty oraz ściany pęcherza moczowego (istnieje
naturalna bariera utrudniająca szerzenie się ku
tyłowi
= powięź Denonvilliersa – płat tkanki łącznej oddzielający
struktury dolnego odc. układu moczowego od ściany
odbytnicy,
więc naciekanie odbytnicy bardzo rzadko)
o
Mikroskopowo: większość to gruczolakoraki o rożnym stopniu
dojrzałości
raki bardziej dojrzałe:
małe cewki gruczołowe nieregularnie naciekające podścielisko,
cewki nie są otoczone
kolagenem
i komorkami zrębu, lecz często przylegają do siebie i wydają się
ostro penetrować podścielisko
cewki wyścielone tylko
1 warstwą komorek sześciennych o jądrze z wyraźnym jąderkiem,
brak zewnętrznej
warstwy
komorek podstawnych (obecnych w gruczołach prawidłowych i
hiperplastycznych)
raki nisko dojrzałe:
nieregularne struktury gruczołowe naciekające w sposob rozproszony
struktury sitowate i
brodawkowate,
skrajne przypadki mają postać ławic i litych naciekow z komorek
nowotworowych
w
gruczołach leżących w sąsiedztwie raka często są cechy atypii
komorek nabłonka gruczołowego =
węwnątrznabłonkowy
rozrost nowotworowy gruczołu krokowego (PIN)
PIN wspołistnieje
często z inwazyjnym rakiem stercza, więc uważa się go za zmianę
przedrakową
PIN podzielono na
niskozrożnicowany (low-grade) i wysokozrożnicowany (high-grade)
Określenie stopnia
złośliwości histologicznej: stopień zrożnicowania gruczołowego,
architektonika cew
gruczołowych,
stopień anaplazji komorek i aktywność mitotyczna
Powszechnie używa się
skali Gleasona do oceny stopnia złośliwości – wykazuje korelację
ze stopniem
zaawansowania
oraz z rokowaniem
o
często jest bezobjawowy, zwłaszcza gdy jest niezaawansowany
o
ok. 20% rakow ograniczonych do stercza stwierdzanych jest
przypadkowo w materiale tkankowym usuwanym z
powodu
objawowego łagodnego rozrostu stercza
o
w badaniach sekcyjnych raka stwierdza się u 60% mężczyzn
>80 r.ż.
o
większość rakow wykrywa się w badaniu per rectum (bo
obwodowa lokalizacja)
o
zaawansowane przypadki: uczucie dyskomfortu oraz zaburzenia
odpływu moczu
o
badanie przedmiotowe: lity, nieruchomy względem otoczenia
naciek
o
czasem pierwsze objawy związane są z ogniskami przerzutowymi
(ktore są częste): szczegolnie często przerzuty do
kości
(głownie do szkieletu osiowego) – charakter osteolityczny lub
częściej osteosklerotyczny
o
diagnostyka: PSA, badanie per rectum, USG przez odbytnicze,
biopsja igłowa
o
we wczesnej diagnostyce wykorzystuje się PSA:
fizjologicznie
wydzielany w dużych stężeniach do zrazikow stercza, skąd trafia
do płynu nasiennego,
upłynniając
ejakulat i przez to zwiększając ruchliwość plemnikow
produkowany przez
komorki nabłonkowe prawidłowego stercza oraz komorki nowotworowe
wartość graniczna =
4,0 ng/l
wzrost we krwi : rak
gruczołowy, łagodny rozrost guzkowy, zapalenie stercza
w
przypadku raka zazwyczaj wyższe poziomy niż w rozroście
szczegolnie przydatny
do monitorowania pacjentow po leczeniu raka (nawrot lub rozsiew
nowotworu)
o
ocena stopnia zaawansowania: istotna w diagnostyce i wyborze
metod leczenia
ocena za pomocą
badania przedmiotowego, inwazyjnej diagnostyki chirurgicznej, badań
obrazowych oraz na
podstawie
stopnia histologicznej złośliwości i poziomu markerow
nowotworowych
zaawansowane miejscowo:
leczenie operacyjne lub radioterapia
przypadki zaawansowane:
głownie hormonoterapia (większość wrażliwa na androgeny, dlatego
stosuje się
blokadę
wpływu tych hormonow)
w
praktyce klinicznej stosuje się: kastrację chirurgiczną lub
farmakologiczną, estrogeny lub leki blokujące
receptory
androgenowe
rokowanie dobre, gdy
ograniczony do stercza, gdy rozsiany rak 10-letnie przeżycie u
10-40% pacjentow
Prześlij komentarz