SKÓRA PERGAMINOWA (ANG. XERODERMA PIGMENTOSUM)

Skóra pergaminowa (ang. xeroderma pigmentosum) jest chorobą uwarunkowaną genetycznie charakteryzującą się nadmierną wrażliwością skóry na światło słoneczne, z rozwojem nowotworów skóry we wczesnych latach życia. Schorzenie powstaje na skutek defektu enzymów odpowiedzialnych za naprawę materiału genetycznego pod wpływem promieniowania ultrafioletowego.

1. Skóra pergaminowa – epidemiologia

Skóra pergaminowa jest chorobą rzadką – według badań epidemiologicznych obejmujących obszar Europy Zachodniej dotyczy 2,3 osób na milion żywych urodzeń. Występuje u osób wszystkich ras, w równym stopniu u mężczyzn, jak i u kobiet. Schorzenie niezależnie od podłoża genetycznego jest dziedziczone w sposób autosomalny recesywny – oznacza to, że do pojawienia się objawów chorobowych niezbędne jest posiadanie dwóch kopii wadliwego genu (po jednej kopii od ojca i od matki). Pacjenci z tym schorzeniem żyją średnio 32 lata, a najczęstszymi przyczynami zgonów są nowotwory skóry oraz choroby neurodegeneracyjne.

2. Skóra pergaminowa – przyczyny chorobyZgodnie z aktualnym stanem wiedzy, tj. w oparciu o bazę OMIM (z ang. Online Mendelian Inheritance in Man) gromadzącą informacje o wszystkich dotychczas opisanych u człowieka chorobach uwarunkowanych genetycznie, skóra pergaminowa jest schorzeniem heterogennym genetycznie. Termin ten oznacza, że istnieje co najmniej kilka różnych defektów w materiale genetycznym człowieka, które mogą prowadzić do ujawnienia się objawów choroby. W zależności od rodzaju zmutowanego genu dotychczas wyróżniono:

• typ A - związany z mutacją genu XPA,
• typ B - związany z mutacją genu ERCC3,
• typ C - związany z mutacją genu XPC,
• typ D - związany z mutacją genu ERCC2.
• typ E - związany z mutacją genu DDB2,
• typ F - związany z mutacją genu ERCC4,
• typ G - związany z mutacją genu ERCC 5,
• wariant choroby - związany z mutacją genu POLH.

Wszystkie wymienione powyżej geny (poza ostatnim) kodują specjalne enzymy, które w prawidłowej komórce odpowiadają za naprawę uszkodzeń materiału genetycznego (DNA) po ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe (ściślej - pasmo UV-C). W efekcie dochodzi do nagromadzenia się w komórce mutacji, co znacznie zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju nowotworów skóry.

3. Skóra pergaminowa – obraz kliniczny

Obraz kliniczny choroby jest zróżnicowany w zależności od podłoża genetycznego. Zwykle jednak można zaobserwować objawy ze strony:

• układu wzrokowego: światłowstręt, zapalenie spojówek, zapalenie rogówki, odwinięcie powieki (syn. ektropion), podwinięcie powieki (syn. entropion).
• układu nerwowego: upośledzenie rozwoju psychoruchowego, niski iloraz inteligencji, małogłowie (syn. mikrocefalia), głuchota sensoryczna (syn. czuciowo-nerwowa, odbiorcza), hiporefleksja, spastyczność, ataksja, choreoatetoza.
• skóry: nadwrażliwość skóry na światło słoneczne w postaci ciężkich i rozległych oparzeń słonecznych, pojawianie się plam („piegów”) w eksponowanych na promieniowanie UV obszarach skóry, nowotwory skóry o wczesnym początku (rak podstawnokomórkowy, rak kolczystokomórkowy, czerniak złośliwy), poikilodermia, zwiększona lub zmniejszona pigmentacja skóry, zanik (syn. atrofia) skóry, teleangiektazje, rogowacenie słoneczne, naczyniaki, rogowiaki kolczystokomórkowe.

Najcięższą postacią schorzenia jest tzw. zespół de Sanctis-Cacchione. W tym konkretnym przypadku zmianom skórnym towarzyszy głuchota, niezborność (ataksja), a także upośledzenie rozwoju intelektualnego oraz fizycznego.

4. Skóra pergaminowa – postępowanie terapeutyczne

Z uwagi na genetyczne podłoże schorzenia obecnie nie jest dostępne jakiekolwiek leczenie przyczynowe. Chociaż objawy skórne choroby mogą być złagodzone przez odpowiednie zabezpieczenie, to jednak skutki ekspozycji na promieniowanie słoneczne przed postawieniem diagnozy mogą pojawić się nawet wiele lat później, mimo stosowania odpowiedniej ochrony przeciwsłonecznej od momentu rozpoznania.

U osób dotkniętych tym schorzeniem wskazane jest stosowanie następujących środków ochronnych:

• okna domu, samochodu powinno się pokryć specjalną folią ochronną przeciw promieniowaniu UV
• należy unikać pomieszczeń oświetlanych za pomocą lamp halogenowych i metalohalogenowych
• podczas ekspozycji na światło słoneczne powinno się pokryć odsłonięte obszary skóry kremem z jak najwyższym filtrem UV
• zaleca się noszenie odzieży z długimi nogawkami i rękawami, rękawiczek, kapeluszy razem ze specjalną maską na twarz nieprzepuszczającą promieniowania ultrafioletowego
• konieczne są regularne wizyty u lekarza dermatologa, tak aby wszelkie stany przednowotworowe skóry mogły zostać jak najszybciej usunięte
• zaleca się również częste badanie dna oka przez lekarza okulistę
• wskazana jest również okresowa kontrola neurologiczna z oceną audiometryczną, pomiarem obwodu głowy, oceną chodu i odruchów głębokich
• konieczna jest doustna suplementacja witaminy D, gdyż brak ekspozycji na promieniowanie słoneczne może powodować stany niedoborowe
• pacjenci dotknięci tym schorzeniem powinni unikać dymu papierosowego i innych substancji rakotwórczych pochodzących ze środowiska

KATEGORIA: GENETYKA KLINICZNA, DERMATOLOGIA, ONKOLOGIA