NAPRAWA TKANEK: REGENERACJA I WŁÓKNIENIE

ODROST I NAPRAWA

1. Odrost = odnowa (regeneratio)

To powszechna cecha organizmow żywych do odtwarzania komorek bądź tkanek. W odroście następuje zupełny powrot do

stanu poprzedniego pod względem anatomicznym i czynnościowym. Wiąże się ściśle z rozmnażaniem komorek i ich

rożnicowaniem.

 Komorki międzymitotyczne (labilne)-komorki ktore zachowują zdolność podziału i dzielą się w ciągu całego życia.

■ komorki szpiku kostnego

■ komorki nabłonka powierzchniowego naskorka

■ komorki nabłonka jamy ustnej, pochwy, szyjki macicy

■ komorki nabłonkowe wyścielające przewody gruczołow wydzielania zewnętrznego

■ komorki jednowarstwowe walcowate pp, macicy ,jajowodu

■ komorki przejściowe drog moczowych

■ spermatogonie

 Komorki pomitotyczne odwracalne (stabilne)- utraciły zdolność podziałową ale przy znacznych uszkodzeniach mogą ją

odzyskać)

■ komorki środmiąższu większości tkanek gruczołowych (wątroba, nerki ,trzustka)

■ komorki środbłonka

■ fibroblasty

■ komorki mezenchymalne tkanki łącznej i mięśni gładkich

 Komorki pomitotyczne nieodwracalne (ostatecznie zrożnicowane)- nie dzielą się w okresie po urodzeniu

■ większość neuronow

■ komorki mięśnia sercowego

2. Naprawa ( reperatio )

Występuje gdy zniszczona została tkanka o małej zdolności odnowy, pozbawiona jej zupełnie lub uszkodzenie było zbyt duże.

W tym wypadku ubytek wypełnia tkanka łączna obfitująca w siec naczyń włosowatych → ziarnina (granulatio).

Proces ten ma 4 zasadnicze etapy:

 tworzenie nowych naczyń krwionośnych (angiogeneza)

 migracja i proliferacja fibroblastow

 okładanie się macierzy pozakomorkowej

 dojrzewanie i reorganizacja tkanki włoknistej (remodeling)

Naprawa zaczyna się w ciągu 24 h od wystąpienia urazu pod napływem fibroblastow oraz pobudzeniem proliferacji

fibroblastow i komorek środbłonka. Po 3-5 dni pojawia się wyspecjalizowana tkanka typowa dla procesu gojenia, zwana

ziarniną. Ziarnina gromadzi coraz więcej macierzy łącznotkankowych , co może prowadzić ostatecznie do nasilonego

zwłoknienia (bliznowacenie), ktore z czasem może ulegać przebudowie.

Angiogeneza

Naczynia krwionośne powstają w toku dwoch procesow: waskulogenezy, podczas ktorej pierwotna siec naczyniowa

powstaje z angioblastow w czasie rozwoju zarodkowego lub neowaskularyzacji w ktorej istniejące naczynia krwionośne

wysyłają pączki włosowate dające początek nowym naczyniom.

Na angiogenezę wpływa wiele czynnikow z ktorych najważniejsze to:

 zasadowy czynnik wzrostu fibroblastow (bFGF)

 naczyniowy czynnik wzrostu (VEGF)

Włóknienie (powstawanie blizny)

Odbywa się na osnowie z nowo powstałych naczyń krwionośnych i luźnej macierzy pozakomorkowej wytworzonej we

wczesnych fazach naprawy uszkodzonych tkanek. Proces włoknienia zachodzi w dwoch etapach:

 napływ i proliferacja fibroblastow

 odkładanie macierzy zewnątrzkomorkowej

Największą role w rekrutacji fibroblastow odgrywają czynniki wzrostowe wydzielane przez komorki zapalenia.

Podczas gojenia zmniejsza się liczba proliferujących fibroblastow i nowych naczyń krwionośnych. Fibroblasty rozpoczynają

aktywność nastawioną na syntezę, zwiększa się też okładanie macierzy pozakomorkowej.

Ziarnina przekształca się ostatecznie w bliznę zbudowaną najczęściej z nieaktywnych wrzecionowato fibroblastow, gęsto

upakowanego kolagenu, fragmentow tkanki sprężystej. Podczas dojrzewania blizny zanikanie naczyń krwionośnych

powoduje przemianę dobrze unaczynionej ziarniny w bladą, niemal pozbawioną naczyń bliznę.

Przebudowa (remodeling) blizny

Przekształcenie ziarniny w bliznę wiąże się ze zmianą składu macierzy pozakomorkowej; nawet po jej powstaniu i odłożeniu

macierz pozakomorkowa blizny jest modyfikowana i przebudowywana. Każdy z tych etapow jest wypadkową syntezy i

degradacji macierzy pozakomorkowej.(metaloproteineazy – głowne enzymy biorące udział w degradacji kolagenu koniecznej

do remodelingu)

3. Gojenie się ran

 pobudzenie ostrej reakcji zapalnej przez powstałe uszkodzenie

 regeneracja komorek podścieliska

 migracja i proliferacja komorek podścieliska oraz tkanki łącznej

 synteza białek macierzy pozakomorkowej

 remodeling składowych podścieliska w celu odtworzenia funkcji tkanki

 remodeling tkanki łącznej w celu wzmocnienia blizny

Gojenie przez rychłozrost

np. gojenie czystej, niezakażonej rany operacyjnej zaopatrzonej szwem (nacięcie powoduje jedynie przerwanie ciągłości

błony podstawnej naskorka i śmierć stosunkowo niewielkiej ilości kom. naskorka i tk. Łącznej; wynikiem tego jest przewaga

regeneracji naskorka nad procesami włoknienia)

Gojenie przez ziarniowanie

występuje gdy nastąpi masywna utrata komorek lub tkanek (zawał, owrzodzenie zapalne, rozległa rana itp.) regeneracja

komorek środmiąższu nie wystarcza do przywrocenia pierwotnej architektury.

4. Patologiczne aspekty wpływające na gojenie się ran

 zakażenie - najważniejszy czynnik wpływający na opoźnienie gojenia się rany

 niedożywienie (niedobor białek, niedobor wit. C)

 podawanie glikokortykosteroidow – działają hamująco na włoknienie

 obecność ciał obcych w ranie

 czynniki mechaniczne – ucisk, skręcenie brzegow rany

 zła perfuzja spowodowana np. miażdżycą naczyń

 umiejscowienie uszkodzenia- procesy zapalne np. W jamie opłucnowej czy otrzewnowej wywołują nasilony odczyn

wysiękowy wymagający najpierw tzw. Resorpcji

Bliznowce (kleoidy) – rozległe wyniosłe blizny powstałe w wyniku odkładania się zbyt dużych ilości kolagenu ( skłonność

rodzinna, częściej w populacji czarnoskorej)

„dzikie mięso”=wybujała ziarnina – nadmiar ziarniny wystający ponad poziom otaczającej skory