1) Rodzaje uszkodzeń komórki
Komorki
mogą adaptować się do fizjologicznych lub patologicznych bodźcow,
dążąc do zachowania stanu rownowagi, co
umożliwia
im przeżycie. Podstawowe odpowiedzi adaptacyjne to :
·
Zanik (atrophia)
·
Przerost (hypertrophia)
·
Rozrost ( hyperplasia)
·
Metaplazja
Po
przekroczeniu zdolności adaptacyjnych następuje uszkodzenie komorki
( jest uszkodzenie odwracalne oraz
nieodwracalne
prowadzące do śmierci komorki)
Schematy
śmierci komorki:
-
MARTWICA (najczęściej skrzepowa) następuje w efekcie niedokrwienia
lub zadziałania substancji toksycznych.
Charakterystyczne-
obrzęk komorek, denaturacja białek, rozpad organelli. Śmierć
dużej liczby komorek może prowadzić
do
niewydolności narządu.
-
APOPTOZA- efekt uruchomienia programu „komorkowego samobojstwa”.
Obumarłe w ten sposob komorki usuwane
są
z minimalnym uszkodzeniem sąsiadujących tkanek. Występuje gdy
konieczne jest usunięcie zbędnych tkanek (np. w
rozwoju
zarodkowym) i w stanach patologicznych ( np. zmiany powstałe w
przebiegu mutacji).
2) Przyczyny uszkodzeń komórki
-
NIEDOBOR TLENU- hipoksja- nie mylić z niedokrwieniem, ktore
wprawdzie jest najczęstszą przyczyną niedotlenienia, ale
nie
jedyną. Poza tym hipoksja występuje w:
Stanach
niedostatecznego utlenowania krwi (zapalenie płuc)
Zmniejszeniu
zdolności krwi do przenoszenia tlenu (niedokrwistość, zatrucie CO)
-
CZYNNIKI CHEMICZNE- Inie tylko znane subst.chem. (azbest, środki
owadobojcze etc) W dużych stężeniach nawet glukoza
i
sol mogą być szkodliwe (bo zmiana osmotyczności środowiska).
Rownież wysokie ciśnienie parcjalne tlenu może być
toksyczne.
Leki też.
-
CZYNNIKI ZAKAŹNE- wszystko- pasożyty, bakterie, wirusy, grzyby
-
REAKCJE IMMUNOLOGICZNE
-
DEFEKTY GENETYCZNE
-
ZABURZENIA ODŻYWIANIA- niskobiałkowa i n niskoenergetyczna dieta
ludzi Trzeciego Świata, niedobory witamin,
nadmierne
spożycie pokarmow (otyłość otyłość cukrzycy), dieta
miażdżycorodna.
-
CZYNNIKI FIZYCZNE- uraz, wysoka temperatura promieniowanie, porażenie
prądem, nagłe zmiany ciśnienia atm.
-
STARZENIE SIĘ- powtarzające się urazy prowadzą do zwyrodnienia
tkanek. Starzenie prowadzi do upośledzenia zdolności
replikacji
i naprawy komorek i tkanek. Powoduje to zmniejszenie odpowiedzi na
bodźce i urazy zewnętrzne, prowadząc do
śmierci.
3) Mechanizm uszkodzenia komórki
-
odpowiedź komorki na uszkodzenie zależy od rodzaju uszkodzenia,
czasu trwania i nasilenia bodźca.
-
skutki zadziałania bodźca zależą od rodzaju, stanu, zdolności do
adaptacji i genetycznie uwarunkowanych właściwości
uszkodzonej
komorki, np.
mięsień
poprz.prążkowany wytrzymuje niedokrwienie przez 2- 3 godz, a
martwica mięśnia sercowego następuje po 20-
3-
minutach.
lepiej
radzą sobie dobrze odżywione komorki np. bogate w glikogen
hepatocyty
lepiej
tez mają te, ktore mają genetycznie uwarunkowaną zdolność
wytwarzania wielu enzymow rozkładających
szkodliwe
czynniki powstałe w niedotlenieniu.
-
CZTERY WRAŻLIWE UKŁADY WEWNĄTRZKOMORKOWE:
1)
integralność błony kom. (homeostaza osmotyczna i jonowa)
2)
produkcja ATP
3)
synteza białek
4)
integralność aparatu genetycznego
-
ustanie czynności komorki następuje dużo wcześniej niż jej
śmierć,
np.
komorki serca tracą zdolność kurczenia po 1-2 min od
niedokrwienia, a obumierają po 20- 30 minutach. Wewnętrzne
zmiany
w komorkach są widoczne jeszcze poźniej, np. w sercu pod
mikroskopem świetlnym po 6-12 godz a w elektr.po 2- 3
godz
·
Ogolne mechanizmy biochemiczne
–
Wyczerpanie ATP-
zatrzymanie szlakow metabolicznych, utrata osmolarności, transportu,
syntezy białek
–
Brak tlenu/ powstanie
reaktywnych związkow tlenu
–
utrata rownowagi
wapniowej- normalnie stęż Ca w komorce jest 10 000 razy mniejsze
niż na zewnątrz.
Niedokrwienie
lub toksyny prowadzą do napływu wapnia do cytozolu lub uwolnienia
go z mitochondriow itp. W
ten
sposob uczynniane są fosfolipazy (uszkadzają błonę), proteaz
(białka), ATP-az i ednonukleaz.
–
zaburzenia
przepuszczalności błony- bezpośrednio przez toksyny bakt., białka
wirusowe, dopełniacz, limfocyty Tc
itp.
Mogą mieć też charakter wtorny (brak ATP, uczynnienie Ca-
zależnych fosfolipaz)
–
uszkodzenie
mitochondriow- wzrost stęż. Wapnia, stres oksydacu=yjny, produkty
rozpadu tłuszczow prowadzą do
powstania
kanałow w wewn. Błonie mitochondrialnej, oraz wyciekania cytochromu
c (ktory aktywuje apoptozę
komorki).
·
Uszkodzenie wywołane niedokrwieniem i niedotlenieniem
niedokrwienie
uszkadza tkanki szybciej niż niedotlenienie, ponieważ w
niedotlenieniu mimo iż nie ma tlenu to
komorka
może wytwarzać energię w mechanizmie beztlenowym, a w
niedokrwieniu nie ma dostarczania zarowno
tlenu
jak i substancji potrzebnych do metabolizmu beztlenowego. Nie ma też
wypłukiwania szkodliwych metabolitow
przez
krążącą krew.
Podstawowym
procesem, na jaki wpływa niedotlenienie jest fosforyzacja
oksydacyjna (spadek produkcji ATP). Skutki:
-
spadek aktywności pompy sodowej- nagromadzenie sodu, utrata potasu-
ostry obrzęk komorki (gromadzenie innych
metabolitow
wzmaga obrzęk)
-
wzrost glikolizy beztlenowej- spadek ATP, wzrost AMP ktory aktywuje
fosfofruktokinazę. F. prowadzi do
wytwarzania
ATP z glikogenu. To prowadzi do gromadzenia się kwasu mlekowego
mlekowego fosforanow
nieorganiczny,
przez co SPADA pH.
Jeśli
niedokrwienie będzie się utrzymywać, dojdzie do coraz większych
zaburzeń ( a w konsekwencji do
nieodwracalnego
uszkodzenia), jeśli dopływ tlenu powroci to wszystkie zaburzenia
się cofną.
·
Uszkodzenia związane z niedokrwieniem i reperfuzją
nie
zawsze przywrocenie krążenia jest korzystne i powoduje cofnięcie
zaburzeń. Czasem może spowodować
pogłębienie
uszkodzenia. Mechanizmy tego procesu:
-
w wyniku porotu krążenia następuje wzrost stężenia wapnia w
uszkodzonych omorkach, gdy nie są one jeszcze
zdolne
do kontroli jonowej.
-
reperfuzja uszkodzonych komorek prowadzi do napływu kom orek
zapalnych, wydzielających wolne rodzniki
-nie
w pełni zdrowe mitochondria nie potrafią całkowicie redukować
tlenu, wytwarzają więc wolne rodniki.
Uszkodzone
komorki nie mają wystarczających mechanizmow obrony przed nimi.
·
Uszkodzenie przez wolne rodniki
-peroksydacja
lipidow błonowych. Prowadzi do powstania reaktywnych, niestabilnych
nadtlenkow, co
zapoczątkowuje
reakcją autokatalityczną
-fragmentacja
DNA. Wolne rodniki łączą się z wyminą prowadząc albo do śmierci
albo do przemiany złośliwej.
-powstanie
wiązań krzyżowych krzyżowych białkach. Przyspiesza to ich
degradację i utratę zdolności enzymatycznej.
ANTYOKSYDANTY:
katalaza, glutation, dysmutaza, witaminy A,C,E, beta karoten
·
uszkodzenie chemiczne
-
działanie bezpośrednie- wiązanie ze składnikiem molekularnym lub
organellą komorkową (np. chlorek rtęci)
-
nieaktywne subst chemiczne zostają przetworzone do aktywnych
metabolitow. Najczęściej odpowiedzialny jest
cytP450
(np. czterochlorek węgla CCl4- środek czyszczący)
4) Adaptacja komórki do
uszkodzenia
a)
adaptacja fizjologiczna- odp komorki na stymulację hormonalną lub
mediatorami chemicznymi (np. powiększenie
gruczołow
piersiowych i laktacja w ciąży)
b)
adaptacja patologiczna- opiera się na tym samym, tylko że tu
komorka dopasowuje się do niekorzystnych warunkow
żeby
przetrwać.
Mechanizmy
adaptacyjne dzielimy na „w gorę” lub „w doł” (zwiększona
lub zmniejszona ilość receptorow)
Adaptacja
komorki może się wiązać z produkcją białek (np. białka szoku
termicznego, synteza kolagenu w przewlekłych
zapaleniach,
włoknienie itp.)
·
Zmiany adaptacyjne dotyczące wzrostu i rożnicowania komorek:
1)
ZANIK- atrofia
-
Jest to zmniejszenie wymiarow komorki, spowodowane utratą substancji
komorkowej.
-
jeśli dotyczy wielu komorek może prowadzić do zmniejszenia całego
narządu
-
przyczyny: zmniejszenie obciążenia, odnerwieni, zmniejszony dopływ
krwi, nieodpowiednie odżywienie, utrata
stymulacji
hormonalnej, starzenie
-
na poziomie komorkowym jest to zmniejszenie komorki do wymiaru ktory
umożliwia jeszcze przeżycie
-następuje
redukcja elementow strukturalnych komorki
-kluczowa
rola należy do regulacji rozpadu białek (lizosomy, szlak
ubikwityno- proteasomowy, wakuole
autofagocytarne)
2)
PRZEROST- hipertrofia
-
Jest to zwiększenie wymiarow komorek, a co za tym idzie- całych
narządow.
-
fizjologiczny i patologiczny
-
w wyniku zapotrzebowania funkcjonalnego lub stymulacji hormonalnej
-
przerost i rozrost mogą wystąpić jednocześnie (macica w ciąży)
-
patologia- serce w nadciśnieniu, przerost kardiomiocytow po zawale
(kompensacja obumarłych komorek)
-
komorki poprzecznie prążkowane mogą reagować tylko przerostem (bo
są dojrzałe i nie mają zdolności podziału)
3)
ROZROST- hiperplazja
-
jest to zwiększenie liczby komorek narządu lub tkanki.
-
rozrost fizjologiczny dzieli się na R.HORMONALNY- sutek w ciąży i
R.KOMPENSACYJNY po usunięciu lub
uszkodzeniu
narządu (np po resekcji wątroby dochodzi do odbudowania brakującej
części narządu), lub gojenie
ran.
-
rozrost patologiczny jest w większości spowodowany nadmierną
stymulacją przez hormony lub czynniki wzrostu.
4)
METAPLAZJA
-
jest to odwracalna zmiana jednego typu dojrzałych komorek
(nabłonkowych lub mezenchymalnych) w inny
dojrzały
typ, ktory lepiej toleruje niekorzystne warunki.
-
np. pojawienie się nabłonka płaskiego w miejsce oddechowego
oddechowego palaczy (takąmetaplazję może też
powodować
niedobor wit A)
-
nowy nabłonek jest trwalszy ale oznacza utratę ważnych elementow
obronnych (np. wydzielanie śluzu)
-
utrzymujące się czynniki, ktore wywołały metaplazję mogą
prowadzić do powstania nowotworu w nabłonku
zmienionym
metaplastycznie.
·
Rodzaje subkomorkowej odpowiedzi na uszkodzenie:
a)katabolizm
lizosomalny (hetero- i autofagocytoza)
-heterofagocytoza-
fago i pinocytoza (granulocyty obojętnochłonne i makrofagi)
-autofagocytoza
(usuwanie starych organelli i remodeling komorki)
b)
przerost SER
c)
zmiany w mitochondriach (wzrost ilości w przeroście, zmniejszenie w
zaniku, mogą rosnąć do dużych rozmiarow
rozmiarow
hepatocytach u osob niedożywionych i alkoholikow, miopatie
mitochondrialne- duża liczba dużych
mitoochondriow
z nieprawidłowymi grzebieniami)
d)
nieprawidłowa budowa cytoszkieletu (zaburzenia organizacji
mikrotubul mogą być przyczyną niepłodności, oraz
przewlekłych
zapaleń drog oddechowych- zesp. Kartagenera. Mikrotubule są
potrzebe do migracji leukocytow
leukocytow
fagocytozy. Tworzą też wrzeciono podziałowe.
e)
białka wstrząsu termicznego (HSP)- aktywowane są przez bodziec
uszkadzający i przywracają białkom
prawidłowy
kształt, dzięki czemu mogą one odzyskać swoją funkcję. Jeśli
białku nie zostanie przywrocony
prawidłowy
kształt to jest ono niszczone w proteasomie.
·
Złogi wewnątrzkomorkowe
1)
stłuszczenie (steatosis)- każde nagromadzenie TAG w obrębie
komorek podścieliska
-
jest wyznacznikiem odwracalnego uszkodzenia
-
może pojawić się w sąsiedztwie komorek, ktore uległy martwicy
-
najczęściej dotyczy wątroby (też w sercu, mięśniach
szkieletowych, nerce innych)
-
może być pod wpływem toksyn, w niedożywieniu, niedoborze białek,
otyłości, niedotlenieniu, ALKOHOL!
-
morfologicznie- obecność wakuol w komorkach podścieliska;
występuje głownie w wątrobie wątrobie i w sercu.
W
wątrobie we wczesnym stłuszczeniu małe okołojądrowe wakuole
(makro niewidoczne); w poźnym wakuole zlewają
się
spychając jądro na brzeg komorki (makro widoczne żołte
zabarwienie wątroby)
W
sercu stłuszczenie jest wynikiem niedotlenienia (wtedy „serce
tygrysie”- szkliste pasma słuszczonych komorek na
przemian
z pasmami prawidłowych kardiomiocytow) lub pewnych rodzajow zapaleń
(np. błonicy).
2)
cholesterol i jego estry
-komorki
fagocytarne często w procesach patologicznych przeładowane są
lipidami (Tag, cholesterol)
-
makrofagi przeładowane lipidami wypełniają siędrobnymi wakuolami
otoczonymi błoną= komorki piankowate
-
w miażdżycy komorki te przyczyniają się do żołtego zabarwienia
blaszek miażdżycowych miażdżycowych uczestniczą w
patogenezie
uszkodzenia
-
w hiperlipidemiach powodują powstanie xanthomata na skorze
3)
białka
-gromadzenie
się białek może być efektm ich nadmiernej syntezy lub nadmiernego
przedostawania się
-np.
gdy uszkodzona jest błona filtracyjna kłębuszka (zesp.nerczycowy)
to wychwyt białek drogą pinocytozy wzmaga się
i
prowadzi do powstania rożowych hialinowych kropelek kropelek
cytoplazmie (proces odwracalny)
-ciałka
Russela- nowo zsyntetyzowane immunoglobuliny w RER niektorych
plazmocytow
-
ciałko Mallory’ego (hialina alkoholowa)- kwasochłonny
cytoplazmatyczny wtręt w hepatocytach alkoholikow
-sploty
neurofibrylarne w mozgu chorych na Alzheimera
4)
glikogen
-efekt
zaburzenia metabolizmu glikogenu lub glukozy
-
w źle kontrolowanej cukrzycy odkłada się w nabłonku cewek
nerkowych, kardiomiocyach i kom. Beta wysp
Langerhansa
-
w glikogenozach defekty enzymatyczne powodują nadmierne spichrzanie
glikogenu i śmierć komorek
5)
barwniki
-mogą
być egzo lub endogenne
-najczęstszym
egzogennym jest pył węglowy, ktory zaczernia miąższ
płuca(anthracosis) i okoliczne węzły chłonne.
Masywne
złogi mogą prowadzić do pylicy węglowej.
-barwniki
endogenne to lipofuscyna, melanina i pochodne hemoglobiny
-lipofuscyna
(barwnik zużycia)- brunatna, gromadzi się głownie w
sercu, wątrobie mozgu, jako wyraz zużycia lub
starzenia.
Jest kompleksem tłuszczowo-białkowym powst.przez peroksydacje
kwasow tłuszczowych błon kom. Jest
nieszkodliwa.
Może być wyznacznikiem uszkodzenia wolnymi rodnikami. Jej obfite
występowanie w tkance to ZANIK
BRUNATNY.
-melanina-
brązowo-czarna. Powst.przez utlenianie tyrozyny. Syntetyzowana tylko
w melanocytach, w naskorku. Chroni
przed
promieniami UV. Może występować w warstwie podstawnej naskorka
(piegi) lub w makrofagach skory.
-hemosyderyna-
złotożołta lub brązowa, pochodzi z hemoglobiny. Gromadzi si…ę
w tkankach, w ktorych jest nadmiar
żelaza(
Fe w tkankach związane jest z apoferrytyną, ktora tworzy micele
ferrytyny). Hemosyderyna to duże złogi mieli
ferrytyny—
H. pojawia się w miejscu krwawienia np. siniak.
-Hemosyderoza-
przeładowanie organizmu żelazem. Odkłada się ono w rożnych
narządach i tkankach. Najpierw pojawia
się
w wątrobie, szpiku, śledzionie i w węzłach chłonnych (wszędzie
żelazo obecne jest w makrofagach), makrofagach
czasem
obejmując inne narządy. Hemosyderoza występuje w przebiegu:
1.zwiększonej absorpcji żelaza z pożywieniem
2.upośledzenia
utylizacji żelaza 3.niedokrwistości hemolitycznych 4.przetoczeń
krwi. W większości przypadkow
układowych
hemosyderoz żelazo nie prowadzi do uszkodzenia funkcji ani
struktury. Z kolei masywne odkładanie żelaza
prowadzi
do HEMOCHROMATOZY, w ktorej uszkodzenie tkanek powoduje włoknienie
wątroby, niewydolność serca,
cukrzycę.
·
Zwapnienia patologiczne
morfologicznie-
złogi wapnia mają wygląd białych grudek, są twarde.
Histologicznie złogi powstają wewnątrz- i
zewnątrzkomorkowo.
Z czasem może pojawić się heterotopowa tkanka kostna.
wapnienie dystroficzne-
gdy zwapnienia powstają w tkankach martwych lub obumierających.
Stężenie wapnia w
surowicy
jest prawidłowe.
-
występuje w większości martwic (np. blaszka miażdżycowa)
-
często jest przyczyną zaburzenia czynności jakiejś struktury (np.
wapnienie płatkow zastawek w wyniku starzenia)
-
patogeneza obejmuje inicjację (w pęcherzykach macierzy powstają
fosforany wapnia) oraz przyrastanie (wzrost
kryształu).
Proces zależy od stężenia wapnia, fosforanow, obecności
inhibitorow i kolagenu (kol.przyspiesza)
wapnienie przerzutowe-
odkładanie soli wapnia w prawidłowych tkankach. Niemal zawsze
oznacza jakieś
zaburzenie
metabolizmu wapnia (hiperkalcemia).
-przyczyny
hiperkalcemii : zwiększone wydzielanie PTH; niszczenie kości
(np.choroba Pageta, unieruchomienie, lub
nowotwor-
szpicak, białaczka, lub przerzuty do kości); zaburzenia związane z
wit. D (zatrucie witaminą D, lub
sarkoidoza);
niewydolność nerek (retencja fosforanow prowadzi do wtornej
nadczynności przytarczyc).
5)
Odwracalne i nieodwracalne uszkodzenie komórki
a)
mechanizmy ogolne
jak
wyżej- istnieją cztery podatne systemy:
1)
integralność błony kom. (homeostaza osmotyczna i jonowa)
2)
produkcja ATP
3)
synteza białek
4)
integralność aparatu genetycznego
W
określonym przedziale komorka potrafi rownoważyć zaburzenia w tych
systemach. Jednak bardzo silny lub długo trwający
bodziec
prowadzi do „progu nieodwracalnego uszkodzenia” . nieodwracalne
uszkodzenie zaburza fosforyzację oksydacyjną, a co
za
tym idzie- syntezę ATP. Przerwanie ciągłości błony kom. Jest
czynnikiem krytycznym prowadzącym do uszkodzenia komorki, a
wapń
jest mediatorem zmian morfologicznych podczas śmierci komorki.
b)
Mechanizmy uszkodzenia nieodwracalnego
Nieodwracalność
procesu charakteryzują dwa zjawiska:
1.
niemożność odwrocenia zaburzeń funkcjonowania mitochondriow
(zahamowanie fosforyzacji oksydacyjnej i
produkcji
ATP) nawet po ustąpieniu czynnika wywołującego (np. przywrocenie
ukrwienia)
2.
powstanie głębokich zaburzeń funkcji błony komorkowej (utrata
regulacji objętości, zwiększona przepuszczalność,
defekty
ultrastrukturalne). Czynniki powodujące zniszczenie błony:
-
utrata fosfolipidow błonowych
-
zaburzenia budowy cytoszkieletu
-
wolne rodniki
-
produkty rozpadu lipidow (powodują obniżenie napięcia
powierzchniowego)
Końcowym
efektem uszkodzenia błony jest masywny wyciek substancji
wewnątrzkomorkowych i masywny napływ wapnia.
c)
Mechanizmy uszkodzenia odwracalnego oraz śmierć komorki- martwica
1.
uszkodzenie odwracalne
Zmiany
ultrastrukturalne:
-
zmiany w obrębie błony (uwypuklenia-blebs, zaburzenia wyglądu
mikrokosmkow, rozluźnienie połączeń
międzykomorkowych)
-
zmiany w mitochondriach (obrzęk i bezpostaciowe zagęszczenia bogate
w fosfolipidy)
-
zmiany w retikulum (odłączanie się rybosomow, rozpad polisomow)
-
zmiany w jądrze (rozpad elementow ziarnistych ziarnistych
włokienkowych)
Zmiany
morfologiczne w mikroskopie świetlnym:
-
obrzęk komorki- zwyrodnienie wodniczkowe (degeneratio hyropica)
-
słuszczenie- pojawienie się wakuol lipidowych (pod wpływem
np.niedotlenienia)- zachodzi głownie w hepatocytach i
kardiomiocytach.
2.
Martwica czyli zmiany nieodwracalne
Jest
to sekwencja zmian morfologicznych następującyh w martwej komorce w
obrębie żywej tkanki.
Najczęstsza
jest martwica skrzepowa, charakteryzująca się obrzękiem komorek,
denaturacją białek i rozpadem organelli.
enzymatyczne
trawienie białek- autoliza (jeśli enzymy pochodzą z martwych
komorek) lub heteroliza (jeśli pochodzą z
komorek
zapalnych).
denaturacja
białek
Do
pełnego rozwoju procesow potrzeba kilku godzin (pod mikroskopem po
4- 12 godz)
Morfologicznie:
-
martwe komorki są kwasochłonne (barwienie eozyną), bo brak RNA
odpowiedzialnego za zasadochłonność.
-
cytoplazma „zjedzona przez mole” (wakuole)
-
zmiana w jądrze może przebiegać na trzy sposoby:
1.rozpad
(karyolisis) spopod. DNA-zą;
2.obkurczenie
(pyknosis) ze zwiększoną zasadochłonnością
3.fragmentacja
(karryorhexis)
po
1- 2 dniach jądro zanika całkowicie
W
zależności od tego ktory proces wystąpił najpierw (denaturacja
czy auto(hetero)liza), martwicę dzielimy na:
a)
skrzepową
-pierwotny
proces- denaturacja (zarowno białek strukturalnych jak i
enzymatycznych- dlatego zahamowana jest liza enzymat.)
-np.
zawał serca
-
śmierć z powodu niedokrwienia we wszystkich tkankach z wyjątkiem
mozgowej.
b)
rozpływną
-
charakterystyczna dla miejscowych zakażeń bakteryjnych i
grzybiczych (silny bodziec dla białych krwinek)
-
także śmierć OUN
c)
martwica serowata
-
najczęściej w gruźlicy
-centralny
obszar martwicy przypomina biały ser
-mikro:
bezpostaciowa ziarnista masa otoczona rąbkiem ziarniniakowatej
reakcji zapalnej
i
teraz martwice nie stanowiące oddzielnego rodzaju ale omowione
oddzielnie:
-
zgorzelinowa- niedokrwienna martwica skrzepowa (często w obrębie
kończyn) z komponentą rozpływną.
-
m. tkanki tłuszczowej- ogniskowe obszary destrukcji tkanki
tłuszczowej (typowo w uszkodzeniu trzustki- OZT; aktywowane
enzymy
trzustkowe wydostające się z przewodow trzustkowych, upłynniają
lipidy błon komorkowych i hydrolizują estry TAG.
Uwolnione
kwasy tłuszczowe wiążą się z wapniem, tworząc widoczne
makroskopowo kredowobiałe obszary (zmydlone
tłuszcze).
Ostatecznie
większość komorek martwiczych zostaje strawiona enzymatycznie
pozakomorkowo lub przez fagocyty. Jeśli komorki
martwicze
lub ich pozostałości nie zostaną zupełnie wyeliminowane to mogą
przyciągać sole wapniowe i prowadząc do
wapnienia
dystroficznego.
6)
Apoptoza- zaprogramowana śmierć komórki
Zachodzi podczas
następujących procesow:
-
zaprogramowanej destrukcji komorek podczas embriogenezy w czasie
implantacji, organogenezy i inwolucji
towarzyszącej
rozwojowi zarodka
-
inwolucji fizjologicznej zależnej od hormonow (endometrium w czasie
menstruacji, lub prostata po kastracji)
-
śmierć komorek w tkankach szybko proliferujących, jak nabłonek
krypt jelitowych lub komorki nowotworowe
-
eliminacja autoreaktywnych limfocytow T w grasicy, śmierć
limfocytow bez cytokin lub śmierć komorek indukowana
przez
limfocyty Tc
-
po zadziałaniu czynnikow uszkadzających DNA (np. temperatura, leki
przeciwnowotworowe)- uruchamiają one
autodestrukcję
komorki (np. przez białko TP35)
Mechanizmy apoptozy:
1.
bodźce wywołujące:
-
zaprogramowana odśrodkowo (podczas rozwoju)
-
brak czynnika wzrostowego
-
interakcje receptora z liganiem i uwolnienie limf. Tc
-
czynniki uszkadzające (promieniowanie)
-
sygnały przezbłonowe wzmagające apoptozę: TNFR (np. cząstka
FAS), zawierają one wewnątrzkomorkową „domenę
śmierci”,
ktora aktywuje kaspazy i enzymy, prowadząc do śmierci komorki.
-
istnieją też sygnały osłabiające apoptozę
2.
kontrola i integracja
-
istnieją dwa alternatywne szlaki:
a)
bezpośrednie przekazanie bodźcow śmierci przez białka adaptorowe
do mechanizmu wykonawczego
b)
regulacja przepuszczalności mitochondriow przez białka z rodziny
BCL-2 ( hamują one apoptozę, zapobiegając
zwiększeniu
przepuszczalności błony mitochondrialnej i stabilizują białka).
Białka BAX i BAD przyspieszają apoptozę.
Wykonanie:
-
przecinanie białek przez kaspazy (caspas ma aktywną cysteinę,
białko przecina tam gdzie jest kwas asparaginowy= c
jak
cysteina, aspas jak kwas asparaginowy)
-masywne
tworzenie wiązań krzyżowych wywołane aktywacją transglutaminazy
-
rozpad DNA pod wpływem nukleaz zależnych od Ca i Mg
Usuwanie
martwych komorek
-
kom. apoptotyczne i ich fragmenty mają swoiste receptory, ktore
pozwalają na ich wykrycie i wyeliminowanie
7)
Starzenie się komórki
-
Są dwie teorie- wewnętrznego starzenia się komorki (proces ten
zapisany jest w materiale genetycznym) i zużycia komorki
(mimo
procesow naprawczych, długotrwałe skutki wpływow zewnętrznych w
końcu przeważają i komorka się starzeje)
1.
teoria wewnętrznego starzenia ma dwa mechanizmy:
·
Niekompletna replikacja końciwych odcinkow chromosomow
(skracanie telomerow)
·
Geny zegarowe
2.teoria
zużycia
·
Polega na kumulacji błędow w DNA na skutek niewydolnych
proceso naprawczych- szybkość kumulacji tych
błędow
decyduje o szybkości starzenia (jak w progerii)
·
Wadliwa naprawa DNA występuje u ludzi z zespołem Cockayne’a
i ataksja- teleangiektazja- pacjenci z tymi
chorobami
szybciej się starzeją
·
Uszkodzenia następują pod wpływem wolnych rodnikow-
promieniowanie X, brak glutationu i innych
przeciwutleniaczy
·
Drugi mechanizm zużycia komorek polega na posttranslacyjnej
modyfikacji białek- oksydacja przez wolne rodniki
lub
glikozylacja nieenzymatyczna prowadząca do powstania AGE (tworzy
wiązania krzyżowe w białkach), np. W
soczewce
glikozylacja prowadzi do powstania zaćmy starczej
Prześlij komentarz